Reformat pensionale

Bazat e reformës së sistemit pensional në Maqedoni

Ballafaquar me rrezikun e goditjeve më serioze në sistemin pensional, të cilat do të ndodhin si rezultat i deficiteve në fondin e sigurimeve pensionale dhe invalidore, Qeveria e Republikës së Maqedonisë në vitin 1993 filloi procesin e reformimit të sistemit të sigurimit pensional dhe invalidor.

Në periudhën deri në vitin 2000, me miratimin e Ligjit të ri për sigurimin pensional dhe invalidor, si dhe një sërë ndryshimesh të tij, u prezantua një politikë e kufizimeve në rritje në menaxhimin e sistemit të pensioneve shtetërore. Duhet mbajtur parasysh se kufizimi i këtyre zgjidhjeve dha efekte afatshkurtra në drejtim të bilancimit të të ardhurave dhe shpenzimeve në sistem, fluksit të pensionistëve të rinj dhe transfertave buxhetore në FSPIM. Zgjidhja e sfidave në terma afatgjatë ka ngritur çështjen e thellimit të reformës së sistemit të pensioneve në drejtim të privatizimit gradual të tij, zgjidhje kjo që në shumë vende me performancë të ngjashme ekonomike ka rezultuar efektive dhe e suksesshme.

Si rrjedhojë, qasja ndaj reformës së pensioneve që nga viti 1996 ka qenë e dyfishtë: nga njëra anë janë marrë masa për forcimin e stabilitetit të sistemit shtetëror të pensioneve duke plotësuar të ashtuquajturat reforma parametrike, ndërsa nga ana tjetër janë ndërmarrë aktivitete për modelimi i një sistemi të ri pensionesh, që synon arritjen e aftësisë paguese afatgjatë të tij.

Institucionet e sistemit të ri pensional

Kornizën institucionale të sistemit të reformuar pensional e përbëjnë:

Fondi i sigurimit pensional dhe invalidor të Maqedonisë (FSPSHM) në të cilin paguhen kontributet për shtyllën e parë dhe të dytë të sistemit pensional. 6% të kontributit të përgjithshëm të personave që janë të kyçur detyrimisht në shtyllën e dytë, Fondi SPSHM do t’i transferojë në llogaritë e fondeve private pensionale.
Fondet private pensionale, të cilat paraqesin fonde të hapura investuese dhe që përbëhen nga mjetet nga kontributet e anëtarëve të tyre dhe të hyrave nga investimet e atyre mjeteve. Pronarë të fondeve private pensionale janë anëtarët e tyre (të siguruarit nga shtylla e dytë).
Shoqëritë për menaxhim me fondet private pensionale janë ato persona juridik të cilët do të marrin leje për të menaxhuar me fondet private pensionale. Ata themelohen dhe punojnë në pajtim me Ligjin për shoqëri tregtare dhe kanë veprimtari të vetme – menaxhimin me fondet pensionale. Shoqëritë për menaxhimin me fondet pensionale mund të themelohen vetëm nga personat juridik, kapitali i të cilëve është së paku 20 milion euro, kanë përvojë prej së paku tri viteve dhe kanë bonitet të konfirmuar dhe ekip profesional të menaxhimit.
Roja e pronës së fondeve private pensionale është institucioni i cili i ruan të sigurta mjetet e fondeve private pensionale dhe i cili sigurohet se marrëveshjet investuese janë të lidhura me këto mjete dhe janë në pajtim me ligjet.
Agjencia për mbikëqyrjen e financimit të detyrueshëm kapital të sigurimit pensional është një institucion i themeluar me qëllim që të mbikëqyrë punën e shoqërive për menaxhim me fondet pensionale dhe vet fondet pensionale, si dhe të sigurojë mbrojtjen e interesave të anëtarëve të fondeve pensionale dhe nxitjen e zhvillimit të sigurimit pensional të financuar kapital.
Ministria e Punës dhe Politikës Sociale është krijuese e politikave në sferën e sigurimit pensional dhe invalidor, në përbërjen e të cilës është sigurimi i obliguar pensional dhe vullnetar me financim kapital dhe e monitoron punën e institucioneve kompetente për zbatimin e ligjeve në këtë sferë.

Këshillë për monitorimin e gjendjeve në sistemin e pensioneve

Këshilli shqyrton çështjet që lidhen me qëndrueshmërinë e sistemit të pensioneve, zbatimin e reformës së deritanishme, përmirësimin e situatës në sigurimin pensional të financuar plotësisht, propozon masa për të siguruar qëndrueshmërinë e sistemit të pensioneve në afat të gjatë, duke prezantuar mundësi të reja investimi për fondet e shtyllës së dytë dhe të tretë duke futur disa lloje portofolesh investimi të harmonizuara sipas riskut të investimit etj.

Në bazë të Vendimit për themelimin e Këshillit për monitorimin e gjendjes në sistemin pensional (“Gazeta Zyrtare e RM-së” nr. 76/2017 dhe ”Gazeta Zyrtare e RMV-së”nr. 178/2021), Këshilli përbëhet nga kryetari dhe anëtarët, dhe se:

a) kryetari - Ministri i Punës dhe Politikës Sociale

b) anëtarët:

ministri i Financave,
Zëvendëskryeministri i Republikës së Maqedonisë së Veriut i obliguar për çështje ekonomike, koordinim të departamenteve ekonomike dhe investime,
ministri i Ekonomisë,
kryetar i Këshillit të Ekspertëve të Agjencisë për Mbikëqyrjen e Sigurimeve Pensionale me financim të plotë,
drejtori i Fondit të Sigurimit Pensional dhe Invalidor të Maqedonisë së Veriut, dhe
Kryetar i Bordit Drejtues të një shoqërie pensionale në Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Në bazë të konkluzioneve të Këshillit, përgatiten informata dhe propozim-amendamentet e ligjeve dhe u dërgohen për shqyrtim institucioneve tjera, Këshillit Ekonomik dhe Social dhe Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut.

Këshilli funksionon në bazë të Rregullores së Punës.

KËSHILLI PËR SIGURI SOCIALE

Kompetencat e Këshillit për siguri sociale

Në pajtim me paragrafin (2) të nenit 117-a nga Ligji për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit për sigurimin pensional dhe invalidor (“Gazetë zyrtare e RM-së” nr.160/14), Këshilli për siguri sociale i ka këto kompetenca:

1) i përcjell, studion dhe vlerëson ndikimin e masave të politikës ekonomike dhe sociale në bazë të pozitës sociale të shfrytëzuesve të pensionit;

2) i shqyrton efektet nga implementimi i ligjeve dhe projekteve për pensionistët dhe propozon masa dhe aktivitete për përmirësimin e standardit të shfrytëzuesve të pensionit deri te Qeveria e Republikës së Maqedonisë;

3) jep mendime dhe propozime për ligjet nga sfera e sigurimit social dhe mbrojtjes sociale dhe

4) jep mendime dhe propozime për ministrin e Punës dhe Politikës Sociale në lidhje me çështjet e përcaktuara me këtë ligj.

Qëllimi kryesor për themelimin e Këshillit për siguri sociale është mbrojtja dhe promovimi i të drejtave dhe interesave sociale të shfrytëzuesve të pensionit dhe ndërmarrja e masave për avancimin e pozitës sociale, si dhe integrimin dhe përmirësimin e standardit jetësor të shfrytëzuesve të pensionit që janë bazë e Këshillit për siguri sociale.

Anëtarët e Këshillit të Sigurimit Social

Me Ligjin për ndryshimin dhe plotësimin e Ligjit të Sigurimit Pensional dhe Invalidor (“Gazeta Zyrtare e RM-së” nr. 160/14), me qëllim të mbrojtjes dhe promovimit të të drejtave dhe interesave sociale të përfituesve të pensionit dhe marrjen e masave për përmirësimin e pozitës sociale dhe integrimi dhe përmirësimi i standardit të jetesës së përfituesve të pensionit është baza e Këshillit të Sigurimit Social.

Në bazë të paragrafit (1) të nenit 117-b të ligjit të mësipërm, anëtarët e Këshillit të Sigurimit Social i emëron ministri i Punës dhe Politikës Sociale për një periudhë katërvjeçare, tre anëtarë me propozimin e Lidhjes së Pensionistëve të Maqedonisë dhe nga një anëtar me propozim të institucioneve të tjera.

Në përputhje me dispozitën e mësipërme, anëtarë të Këshillit të Sigurimit Social janë emëruar këta persona:

Stanka Trajkova–Lidhja e Shoqatave të Pensionistëve të Maqedonisë së Veriut;
Dr. Stojançe Stefanovski-Lidhja e Shoqatave të Pensionistëve të Maqedonisë së Veriut;
Mr. Ilija Adamoski-Lidhja e Shoqatave të Pensionistëve të Maqedonisë së Veriut;
Daniela Bozhinoska–Ministria e Punës dhe Politikës Sociale;
Dejan D. Nikollovski–Министерство за здравство Ministria e Shëndetësisë;
Amet Dauti–Fondi i Sigurimit Pensional dhe Invalidor i Maqedonisë së Veriut;
Daniella Jovçeska-Gjurovska-Fondi i Sigurimit Shëndetësor i Republikës së Maqedonisë së Veriut;
Irena Rashoviq–Ministria e Financave;
Vjollca Ejupi–Ministria e Ekonomisë;
Ljupka Petkovska–Kryqi i Kuq i Republikës së Maqedonisë së Veriut;
Millan Zhivkoviq–Zyra e Presidentit të Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut;
Darko Sazdov–Agjencia për mbikëqyrjen e finansimit kapital të sigurimit pensional;
Marijan Nikollovski–Shoqëria Pensionale Trigllav SHA Shkup;
Mira Shekutkovska–Shoqëria Pensionale Sava SHA Shkup, dhe
Vesna Stojanovska–KB Shoqëria e parë pensionale SHA Shkup.

Anëtarët e Këshillit emërohen për një mandat katër vjeçar.

Punën administrative dhe teknike të Këshillit të Sigurimit Social do ta kryejë Daniela Pavllova – këshilltare në sektorin e sigurimeve pensionale dhe invalidor në Ministrinë e Punës dhe Politikës Sociale.

Këshilli funksionon në bazë të Rregullores së Punës.